Thuật nhìn người của Tăng Quốc Phiên: ‘Chính tà nhìn ánh mắt, thật giả nhìn bờ môi’

1. Chính tà nhìn ánh mắt

Có câu: “Thiện hữu thiện báo, ác hữu ác báo”. Tướng mạo cũng như vậy, “thiện có thiện tướng, ác có ác tướng”.

Đôi mắt là cửa sổ của tâm hồn, muốn nhìn rõ lòng người thì chỉ cần nhìn vào con mắt một người cũng có thể thấy rõ được thiện ác trong lòng người đó.

Vậy làm thế nào có thể thông qua ánh mắt nhìn ra thiện ác, chính tà đây?

Trong cuốn “Băng Giám”, Tăng Quốc Phiên có một đoạn như vậy:

“Dục biện tà chính, tiên quan động tĩnh.
Tĩnh nhược hàm châu, động nhược mộc phát;
Tĩnh nhược vô nhân, động nhược phó đích, thử vi rừng thanh đáo để.
Tĩnh nhược huỳnh quang, động nhược lưu thủy, tiêm xảo nhi hỉ dâm.
Tĩnh nhược bán thụy, động nhược lộc hãi, biệt nhân nhi thâm tư.
Nhất vi bại khí, nhất vi ẩn lưu, quân chi thác tích vu thanh, bất khả bất biện”.

Tạm hiểu là:

-“Dục biện tà chính, tiên quan động tĩnh”: Muốn biết chính tà, nhìn động tĩnh trước.

– “Tĩnh nhược hàm châu, động nhược mộc phát”: Con mắt khi trong trạng thái tĩnh, ánh mắt điềm tĩnh, vững vàng và lại có độ sáng, tình cảm chân thành sâu sắc, như hai viên ngọc sáng, kín đáo mà không lộ ra. Khi ở trạng thái động, ánh mắt sáng quắc, sắc bén như cây cối đâm chồi vào mùa xuân. 

– “Tĩnh nhược vô nhân, động nhược phó đích, thử vi trừng thanh đáo để”: Con mắt khi ở trạng thái tĩnh, ánh mắt trong suốt và trầm ổn, như thể không có ai xung quanh. Khi ở trạng thái động, đôi mắt ẩn chứa sát ý, hung quang trong mắt lộ ra hẳn bên ngoài, giống như nhắm trúng mục tiêu, một phát trúng đích, đợi kéo căng dây cung mà bắn. Hai ánh mắt ở trên, trong veo trong vắt, đều thuộc về ánh mắt thuần chính.

– “Tĩnh nhược huỳnh quang, động nhược lưu thủy, tiêm xảo nhi hỉ dâm”: Hai mắt khi ở trạng thái tĩnh, ánh mắt giống như ánh sáng của đom đóm, yếu ớt và chập chờn bất định; khi ở trạng thái động thì ánh mắt như nước chảy, tuy trong sáng nhưng lại do dự bất định. Hai loại ánh mắt trên, một là ánh mắt giỏi ngụy trang, một loại là ánh mắt có điều gian dối trong lòng. 

– “Tĩnh nhược bán thụy, động nhược lộc hãi, biệt nhân nhi thâm tư”: Hai mắt khi ở trạng thái tĩnh thì có vẻ ngủ mà không ngủ, như thức mà không phải thức; khi ở trạng thái động thì hai mắt hoảng loạn như con nai bị săn đuổi. Hai loại ánh mắt trên, một là ánh mắt có trí tuệ và năng lực nhưng không theo con đường đúng đắn, hai là ánh mắt mưu mô thâm hiểm và lại sợ người khác nhìn thấu lòng mình. 

– “Nhất vi bại khí, nhất vi ẩn lưu, quân chi thác tích vu thanh, bất khả bất biện”: Những người có hai biểu cảm đầu phần lớn là người có khuyết điểm, còn những người có hai biểu hiện sau là những người biết ẩn giấu và không để lộ, đều thuộc về ánh mắt gian tà. Nhưng chúng lại được hỗn tạp trong ánh mắt trong suốt, đây là điều cần phải phân biệt cẩn thận khi quan sát ánh mắt người ta.

Ý nghĩa chung của đoạn này chính là nếu bạn muốn đánh giá thiện ác của một người, thì lần lượt nhìn vào mắt người đó khi họ ở hai trạng thái động và tĩnh. Người có hành vi chính phái, đa phần có đôi mắt trong sáng, mắt không ngó nghiêng; trong khi những người hẹp hòi và hay ghen tị, đa số ánh mắt do dự, mơ hồ bất định. Người mà lòng dạ ngay thẳng, thì con mắt tự nhiên trong suốt sáng ngời; người mà thường hay có tâm thái hoảng hốt không yên, trong tâm người này ắt có điều bất chính.

Quan sát một người, không có cách nào hay hơn là nhìn vào đôi mắt. Bởi vì từ trong ánh mắt không chỉ có thể phân biệt trong đục, sáng tối, mà còn bởi vì đôi mắt không thể che giấu bản chất, mà trái lại còn có thể bộc lộ thiện ác trong lòng.

Có một câu chuyện như vậy: Một người thợ thủ công kiếm sống bằng nghề điêu khắc, ông ta đặc biệt giỏi điêu khắc hình thù yêu qua quỷ quái. Một ngày nọ, ông ta thấy hình tượng  mình trong gương trở nên vô cùng xấu xí, ngũ quan không thay đổi, chỉ là tướng mặt rất hung ác, giống như yêu ma quỷ quái vậy.

Ông bèn đến ngôi chùa thỉnh cầu sư trụ trì giúp đỡ, sư trụ trì bảo ông trước tiên hãy chạm khắc một trăm bức tượng Bồ Tát Quán Âm. Sau khi một trăm bức tượng Bồ Tát được chạm khắc xong, ông thấy tướng mạo của mình trong gương rất thiện lương, trang nghiêm và thù thắng.

Nhiều năm tạc tượng yêu ma quỷ quái khiến người thợ thủ công này tự nhiên hòa nhập với các dạng hình thù của yêu ma quỷ quái, để những hình tướng “xấu xa” này dung nhập vào trong tư duy. Lâu dần như vậy, tâm hồn sẽ bị ăn mòn, tướng mặt cũng trở nên xấu ác.

Trong cuộc sống, người mà tâm thuật bất chính luôn nghĩ đến việc làm hại người khác, tranh đoạt lợi ích khắp nơi, dùng đủ mưu kế, tự nhiên hình thành tướng mặt xấu xa; còn người mà tâm địa thiện lương, có lòng từ bi đa phần trông rất phúc hậu, điềm đạm ung dung.

2. Thật giả nhìn bờ môi

Có câu: “Ngựa hay ở đôi chân, người hay ở cửa miệng”. Từ trong câu này, chúng ta cũng không khó để nhận thấy “cái miệng” đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với con người. Trong ngũ quan, miệng cũng là phương tiện quan trọng nhất dùng để diễn đạt từng ý từng niệm của con người ta. Cảm xúc mà một người thể hiện trên khuôn mặt là thật hay là giả, hoàn toàn có thể nhìn ra từ bờ môi của anh ta.

Trong nhân tướng học, miệng được gọi là “xuất nạp quan”, “họa từ miệng ra’ câu này ắt hẳn ai cũng biết. Tăng Quốc Phiên cũng nhận thức rõ cái lý này, ông từng vì để giới “vọng ngữ”, đã trải qua một phen nỗ lực gian khổ. Vì điều này, ông thậm chí còn cố tình xa lánh bạn bè, và bị chế giễu là “nhạt nhẽo vô vị, lạnh lùng đáng ghét”.

Nhưng Tăng Quốc Phiên lại không coi trọng, chỉ viết rằng:

“Xảo ngữ duyệt nhân, tự nhiễu kỳ thân; nhàn ngôn tống nhật, tích giảo nhữ thần.

Giải nhân bất khoa, khoa giả bất giải; đạo thính đồ thuyết, trí tiếu ngu hãi.

Hãi giả chung minh, vị nhữ thực khi. Tiếu giả bỉ nhữ, tuy thỉ do nghi.

Vưu hối ký tùng, minh dĩ tự công; minh nhi phục đạo, ta nữ ký mạo”.

Tạm dịch là:

– “Xảo ngữ duyệt nhân, tự nhiễu kỳ thân; nhàn ngôn tống nhật, tích giảo nhữ thần”: Dùng lời ngon tiếng ngọt để lấy lòng người khác, cuối cùng chỉ mang lại tai họa cho chính mình. Những câu chuyện phiếm qua ngày cũng có thể khiến tâm trí bạn bị xáo trộn. 

– “Giải nhân bất khoa, khoa giả bất giải; đạo thính đồ thuyết, trí tiếu ngu hãi”: Người hiểu thường không khoe khoang, và những người khoe khoang thường lại không hiểu. Những chuyện nghe ngoài đường ngoài chợ khiến người khôn ngoan bật cười và kẻ ngu ngốc kinh hoàng. 

– “Hãi giả chung minh, vị nhữ thực khi. Tiếu giả bỉ nhữ, tuy thỉ do nghi”: Sau khi người kinh hoàng phát hiện ra sự thật, họ sẽ nói rằng bạn đang lừa dối. Những người cười nhạo bạn sẽ coi thường bạn, và ngay cả khi bạn thẳng thắn, họ vẫn sẽ nghi ngờ bạn. 

– “Vưu hối ký tùng, minh dĩ tự công; minh nhi phục đạo, ta nữ ký mạo”: Sai lầm và hối tiếc gom thành một đống, ghi lòng tạc dạ để mình sửa sai. Nhớ kỹ rồi mà vẫn lặp lại sai lầm tương tự, chỉ còn biết than rằng bạn đã già rồi.

Ý chính của đoạn văn này là muốn nói rằng nếu bạn không thể quản được cái miệng của mình, cuối cùng bạn sẽ chỉ làm rối loạn tâm trí của mình; dùng lời ngon tiếng ngọt để làm hài lòng người khác, cuối cùng sẽ chỉ mang lại tai họa cho chính mình.

Có những người ăn nói có vẻ chậm chạp, không biết nói những lời to tát, sáo rỗng, nhưng thực hiện công việc lại rất nhanh chóng và hiệu quả. Người như vậy dù không nói nhiều nhưng cũng khiến người ta cảm thấy trầm ổn và đáng tin cậy. Mà ăn nói một cách thận trọng, cũng có thể giúp ta tránh được hậu quả của những lời hứa tùy tiện. Vì vậy, đừng ăn nói khinh suất, không nói năng xằng bậy, ấy là người điềm đạm, kiên định và chắc chắn.

Theo Secretchina.
Vũ Dương biên dịch