Trái đất đã vượt qua bảy trong số tám giới hạn an toàn được thiết lập một cách khoa học và đang rơi vào “vùng nguy hiểm”, không chỉ đối với một hành tinh quá nóng đang mất đi các khu vực tự nhiên mà còn đối với phúc lợi của những người sống trên đó, theo một nghiên cứu mới.
Nghiên cứu không chỉ xem xét các lan can bảo vệ hệ sinh thái hành tinh mà lần đầu tiên cũng bao gồm các biện pháp “công lý”, chủ yếu là ngăn ngừa tác hại cho các quốc gia, sắc tộc và giới tính.
Nghiên cứu của nhóm nhà khoa học quốc tế Ủy ban Trái đất được công bố ngày 31/5 trên tạp chí Nature xem xét khí hậu, ô nhiễm không khí, ô nhiễm phốt pho và nitơ trong nước do lạm dụng phân bón, nguồn cung cấp nước ngầm, nước ngọt trên mặt đất, môi trường tự nhiên chưa được xây dựng và tổng thể tự nhiên và môi trường do con người xây dựng. Chỉ có ô nhiễm không khí là chưa tới mức nguy hiểm ở cấp toàn cầu.
Nghiên cứu từ nhóm Thụy Điển cho biết ô nhiễm không khí nguy hiểm ở cấp địa phương và khu vực, trong khi khí hậu vượt quá mức có hại cho con người nhưng xét về mặt hệ thống không vượt quá hướng dẫn an toàn cho hành tinh.
Nghiên cứu đã tìm thấy “những điểm nóng” của các khu vực có vấn đề trên khắp Đông Âu, Nam Á, Trung Đông, Đông Nam Á, một phần của Châu Phi và phần lớn Brazil, Mexico, Trung Quốc và một số miền Tây Hoa Kỳ – phần lớn là do biến đổi khí hậu. Các nhà khoa học cho biết, khoảng 2/3 Trái đất không đáp ứng các tiêu chí về an toàn nước ngọt.
Bà Kristie Ebi, đồng tác giả nghiên cứu, giáo sư về khí hậu và sức khỏe cộng đồng tại Đại học Washington, nói: “Chúng ta đang ở trong vùng nguy hiểm đối với hầu hết các ranh giới của hệ thống Trái đất.”
Nếu hành tinh Trái đất được kiểm tra sức khỏe hàng năm, tương tự như chúng ta kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng năm thì “bác sĩ sẽ nói rằng Trái đất hiện đang thực sự lâm bệnh, và nó lâm bệnh ở nhiều khu vực hoặc hệ thống khác nhau, và căn bệnh này cũng đang ảnh hưởng đến con người sống trên Trái đất,” đồng chủ tịch Ủy ban Trái đất Joyeeta Gupta, giáo sư môi trường và phát triển tại Đại học Amsterdam, cho biết trong một cuộc họp báo.
Đây không phải là một chẩn đoán chung cuộc. Các nhà khoa học cho biết hành tinh này có thể phục hồi nếu nó thay đổi, bao gồm cả việc sử dụng than, dầu và khí tự nhiên cũng như cách đối xử với đất và nước.
Trưởng nhóm nghiên cứu Johan Rockstrom, Giám đốc Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam ở Đức, nói: “Chúng ta đang đi sai hướng về cơ bản trong tất cả những điều này”.
“Đây là một báo cáo hấp dẫn và khiêu khích – có cơ sở khoa học về phương pháp luận và quan trọng để xác định các kích thước mà hành tinh đang tiến gần đến ranh giới có thể đẩy chúng ta vào những trạng thái không thể đảo ngược,” bà Indy Burke, hiệu trưởng Trường Môi trường Yale, cho biết trong một email. Bà không tham gia cuộc nghiên cứu này.
Nhóm khoảng 40 nhà khoa học đã tạo ra các ranh giới có thể định lượng cho từng loại môi trường, cả về những gì an toàn cho hành tinh và về điểm mà tại đó nó trở nên có hại cho các nhóm người, mà các nhà nghiên cứu gọi là vấn đề công lý.
Ông Rockstrom cho biết ông coi những điểm đó giống như thiết lập “hàng rào an toàn”, bên ngoài hàng rào đó rủi ro trở nên cao hơn, nhưng không nhất thiết gây tử vong.
Ông Rockstrom và các nhà khoa học khác trước đây đã cố gắng thực hiện loại phép đo tổng thể này đối với các hệ sinh thái chồng chéo khác nhau của Trái đất. Sự khác biệt lớn trong nỗ lực này là các nhà khoa học cũng đã xem xét các cấp địa phương và khu vực, và họ đã thêm yếu tố công lý.
Phần công lý bao gồm sự công bằng giữa thế hệ trẻ và già, các quốc gia khác nhau và thậm chí cả các loài khác nhau.
Một ví dụ về điều đó là biến đổi khí hậu.
Phúc trình sử dụng cùng một ranh giới 1,5 độ C của sự tăng nhiệt kể từ thời kỳ tiền công nghiệp mà các nhà lãnh đạo quốc tế đã thống nhất trong thỏa thuận khí hậu Paris 2015. Thế giới cho đến nay đã nóng lên khoảng 1,1 độ C nên vẫn chưa vượt qua hàng rào an toàn đó, ông Rockstrom và bà Gupta cho biết, nhưng điều đó không có nghĩa là con người không bị tổn thương.
“Những gì chúng tôi đang cố gắng thể hiện thông qua bài báo của mình là sự kiện ở nhiệt độ 1 độ C sẽ gây ra một lượng thiệt hại khổng lồ,” bà Gupta nói, đồng thời chỉ ra hàng chục triệu người đang tiếp xúc với nhiệt độ cực nóng.
Lan can an toàn hành tinh 1,5 độ vẫn chưa bị vi phạm, nhưng ranh giới “công bằng” nơi mọi người bị tổn thương đã bị vi phạm.
Ông Chris Field, trưởng nhóm nghiên cứu môi trường của Stanford, người không tham gia nghiên cứu, nói: “Tính bền vững và công lý là không thể tách rời.” Ông nói rằng ông muốn có những ranh giới nghiêm ngặt hơn nữa.
Một chuyên gia bên ngoài khác, Tiến sĩ Lynn Goldman, giáo sư sức khỏe môi trường và trưởng khoa y tế công cộng của Đại học George Washington, nhận xét cuộc nghiên cứu này là ‘mạnh dạn’ nhưng không tin nó sẽ dẫn tới nhiều hành động hơn nữa.
(VOA)
