California thiếu hàng tỷ Mỹ kim trong ngân sách, sẽ cắt nhiều quyền lợi

Đây là năm thứ hai liên tiếp, tiểu bang đông dân nhất Hoa Kỳ phải giải quyết tình trạng thiếu hụt hàng tỷ Mỹ kim. Ngân sách tiểu bang tiếp tục giảm trong bối cảnh lạm phát gia tăng và ngành kỹ nghệ có khuynh hướng phát triển mạnh mẽ trong tiểu bang nay chựng lại.

Hôm Thứ Sáu, 10 Tháng Năm, Thống Đốc Đảng Dân Chủ Gavin Newsom công bố kế hoạch giải quyết thâm hụt ngân sách tiểu bang. Việc Newsom công bố kế hoạch khởi động một cuộc đàm phán ngân sách kéo dài với các nhà lập pháp Đảng Dân Chủ, những người nắm giữ đa số ở lưỡng viện.

Từ đây tới 15 Tháng Sáu, Newsom và các nhà lập pháp phải thông qua ngân sách, nếu không các nhà lập pháp sẽ không được trả tiền.

Newsom đề nghị kế hoạch chi tiêu $288 tỷ vào Thứ Sáu cho năm tài khóa bắt đầu từ 1 Tháng Bảy. Ngân sách này thấp hơn nhiều so với ngân sách gần $311 tỷ mà ông từng ký thành luật vào năm ngoái. Nhưng cho tới nay đó vẫn là nguồn ngân sách cấp tiểu bang lớn nhất so với bất kỳ tiểu bang nào trên toàn Hoa Kỳ. Gần đây New York thông qua $237 tỷ ngân sách, còn Texas và Florida chi tiêu ít hơn các năm trước nhiều.

Điều này rất phức tạp. Hôm Thứ Sáu Newsom công bố mức thâm hụt $26.7 tỷ, nhưng số liệu thực tế là gần tới $45 tỷ. Đó là vì Newsom không tính luôn cả các chính sách khoảng $17.3 tỷ mà ông và các nhà lập pháp đồng thuận. Các nguồn ngân sách này gồm có việc cắt giảm $3.6 tỷ phần lớn là tài trợ một lần cho một số đề án trường học, an sinh và khí hậu. Kế hoạch này cũng đình hoãn và dời lại khoảng $5.2 tỷ chi cho các chương trình khác nhau, gồm có $1 tỷ phân bổ cho hệ thống đường sắt và vận tải công cộng.

Hiến pháp của California yêu cầu các nhà lập pháp và thống đốc phải cân bằng ngân sách – tức là tiểu bang không thể chi lố ngân sách. Điều đó đồng nghĩa với việc giới lãnh đạo phải kiếm thêm tiền bằng cách tăng thuế, điều mà Newsom không muốn làm, hoặc tìm cách cắt giảm, thay đổi hoặc đình hoãn phân bổ tài chánh. Đề nghị của Newsom phần nhiều là tập trung vào chiến lược cắt giảm, nhưng cũng sẽ cần khá nhiều tiền từ nguồn ngân sách dự trữ.

Newsom đề nghị cắt bớt 260 đề án tiểu bang.

1. Bỏ bớt 10,000 vị trí việc làm còn trống của công nhân tiểu bang để tiết kiệm $762 triệu. Newsom không lập tức đưa ra danh sách tất cả các việc làm.
2. Thu hồi $6.7 tỷ trước đây được dành để trả thêm cho bác sĩ khi khám bệnh cho bệnh nhân nghèo và dân nhập cư.
3. Cắt giảm gần 8% chi phí vận hành của phần lớn các cơ quan tiểu bang bằng các hành động như loại bỏ điện thoại cố định trong các văn phòng công quyền tiểu bang và đánh giá lại nhu cầu in ấn.
4. Cắt $2 tỷ từ các sáng kiến băng tần rộng dành cho Internet để theo đuổi các kỹ nghệ tiết kiệm hơn.
5. Đóng cửa các nhà giam có 4,600 giường tại 13 nhà tù tiểu bang để tiết kiệm $81 triệu.
6. Giảm gần $1.2 tỷ nguồn tài trợ cho các sáng kiến về gia cư và tình trạng vô gia cư, gồm có $474 triệu từ chương trình chống tịch thu tài sản để bảo tồn nhà ở giá phải chăng có sẵn.
7. Giảm $500 triệu kinh phí lưu trữ nước. Newsom không đưa ra chi tiết cụ thể cách thức áp dụng điều này.
8. Đóng cửa dịch vụ chăm sóc tại nhà trong đó phục vụ 14,000 người nhập cư khuyết tật không có giấy tờ, lợi tức thấp để tiết kiệm $94.7 triệu.
9. Cắt khoảng $2 tỷ từ sáu chương trình giáo dục, gồm có $550 triệu từ sáng kiến nâng cấp hạ tầng cơ sở cấp mầm non và mẫu giáo cùng $510 triệu tiền học bổng cho sinh viên đại học thuộc tầng lớp trung lưu theo đuổi chứng chỉ giảng dạy.
10. Bỏ bớt $352.5 triệu nguồn tài trợ cho y tế công trong tiểu bang và địa phương và $189.4 triệu từ quỹ dịch vụ sức khỏe tâm thần.

Newsom từng nhiều lần nói rằng ông có thể cân đo đong đếm ngân sách mà không cần tăng thuế. Nhưng đề nghị của ông kêu gọi đình chỉ khấu trừ tiền thuế lỗ hoạt động ròng (NOL) được áp dụng rộng rãi cho các doanh nghiệp trong năm tài khóa tiếp theo, điều mà vài người nói cũng giống như tăng thuế.

Newsom cũng đang tăng mức thuế áp dụng cho các tổ chức chăm sóc y tế, các công ty tư nhân ký hợp đồng với tiểu bang để cung cấp bảo hiểm sức khỏe cho thành phần lợi tức thấp Medi-Cal. (TTHN)