Văn kiện 4 năm tuổi này có tiêu đề chẳng có gì hấp dẫn “Các Nguyên tắc Cơ bản của Chính sách Nhà nước về Răn đe Hạt nhân” — nhưng nội dung của nó đáng sợ, đặc biệt là với những sửa đổi mới nhất.
Được biết đến nhiều hơn với tên gọi học thuyết hạt nhân của Nga, phiên bản cải tiến được Tổng thống Vladimir Putin ký vào ngày 19/11 năm nay nêu rõ những tình huống cho phép ông sử dụng kho vũ khí nguyên tử của Moscow, kho vũ khí lớn nhất thế giới.
Phiên bản mới này hạ thấp rào cản, trao cho ông lựa chọn đó để đáp trả ngay cả một cuộc tấn công thông thường nhưng được hỗ trợ bởi một cường quốc hạt nhân. Điều đó có thể bao gồm việc Ukraine sử dụng phi đạn ATACMS do Hoa Kỳ cung cấp để tấn công lãnh thổ Nga — điều mà Moscow cho biết đã xảy ra hôm 19/11 khi sáu phi đạn tấn công khu vực Bryansk.
Phát ngôn viên của Điện Kremlin Dmitry Peskov nhấn mạnh rằng những cuộc tấn công như vậy có khả năng là ngòi nổ cho phản ứng hạt nhân theo tài liệu sửa đổi của Nga.
Học thuyết hạt nhân của Nga là gì?
Phiên bản đầu tiên của nó đã được ông Putin ký vào năm 2020 và ông đã phê duyệt phiên bản mới nhất vào ngày 19/11/2024, theo Điện Kremlin. Nó phác thảo thời điểm Nga có thể sử dụng kho vũ khí nguyên tử của mình.
Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào năm 2022, ông Putin và những tiếng nói khác của Điện Kremlin đã thường xuyên đe dọa phương Tây bằng kho vũ khí hạt nhân của mình. Nhưng điều đó không ngăn cản các đồng minh của Kyiv cung cấp cho Ukraine hàng tỷ đô la vũ khí tiên tiến, một số đã tấn công vào lãnh thổ Nga.
Văn bản được sửa đổi mô tả vũ khí hạt nhân là “một phương tiện răn đe”, lưu ý rằng việc sử dụng chúng là “biện pháp cực đoan và bắt buộc”. Văn bản tuyên bố rằng Nga “thực hiện mọi nỗ lực cần thiết để giảm mối đe dọa hạt nhân và ngăn chặn sự trầm trọng thêm của mối quan hệ giữa các quốc gia có thể gây ra xung đột quân sự, bao gồm cả xung đột hạt nhân”.
Sự răn đe hạt nhân như vậy nhằm mục đích bảo vệ “chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhà nước”, ngăn chặn một kẻ xâm lược tiềm tàng hoặc “trong trường hợp xảy ra xung đột quân sự, ngăn chặn sự leo thang của các hành động thù địch và dừng chúng lại theo các điều kiện có thể chấp nhận được đối với Liên bang Nga”, tài liệu cho biết.
“Răn đe hạt nhân nhằm mục đích đảm bảo rằng bất kỳ đối thủ tiềm tàng nào cũng nhận ra sự trả thù không thể tránh khỏi trong trường hợp có hành vi xâm lược chống lại Nga và các đồng minh của nước này”, văn bản cho biết.
Mặc dù được xây dựng để tránh cam kết chắc chắn về việc sử dụng vũ khí hạt nhân và khiến phương Tây phải đoán già đoán non về phản ứng của Moscow, nhưng phiên bản hiện đại hóa nêu rõ các điều kiện mà ông Putin có thể sử dụng phương án hạt nhân để đáp trả một cuộc tấn công thông thường.
Những thay đổi trong học thuyết đã được tiến hành trong nhiều tháng và không phải ngẫu nhiên mà thông báo về phiên bản mới vào ngày 19/11 diễn ra sau hai ngày kể từ quyết định của Washington cho phép Ukraine sử dụng các phi đạn tầm xa để tấn công các mục tiêu ở Nga. Trong nhiều tháng, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã cân nhắc những rủi ro của một sự leo thang như vậy.
Điều gì kích hoạt phản ứng hạt nhân của Nga?
Học thuyết nêu rõ Moscow có thể sử dụng vũ khí hạt nhân “để đáp trả việc sử dụng vũ khí hạt nhân và các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt khác” chống lại Nga hoặc các đồng minh của nước này, cũng như “trong trường hợp có hành vi xâm lược” chống lại Nga và Belarus bằng vũ khí thông thường đe dọa “chủ quyền và/hoặc toàn vẹn lãnh thổ của họ”.
Bất kỳ hành động xâm lược nào của một cường quốc phi hạt nhân chống lại Nga với “sự tham gia hoặc hỗ trợ của một cường quốc hạt nhân” sẽ được coi là “cuộc tấn công chung” của họ vào Nga, tài liệu nêu rõ.
Tài liệu bổ sung rằng vũ khí hạt nhân có thể được sử dụng trong các tình huống sau:
— Nếu nhận được thông tin đáng tin cậy về vụ phóng phi đạn đạn đạo nhắm vào lãnh thổ của Nga hoặc các đồng minh của nước này.
— Nếu vũ khí hạt nhân hoặc các vũ khí hủy diệt hàng loạt khác tấn công lãnh thổ của Nga hoặc các đồng minh của nước này, hoặc được sử dụng để tấn công các đơn vị hoặc cơ sở quân sự của Nga ở nước ngoài.
— Nếu tác động của kẻ thù đối với chính phủ hoặc các cơ sở quân sự cực kỳ quan trọng của Nga có thể làm suy yếu khả năng tấn công hạt nhân trả đũa.
— Nếu hành động xâm lược Nga hoặc Belarus liên quan đến vũ khí thông thường gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đến chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của họ.
— Nếu nhận được thông tin đáng tin cậy về việc cất cánh hoặc phóng máy bay chiến lược và chiến thuật, phi đạn hành trình, máy bay không người lái, máy bay siêu thanh hoặc các phương tiện bay khác và việc chúng vượt qua biên giới Nga.
Tổng thống có thể thông báo cho các nhà lãnh đạo quân sự và chính trị của các quốc gia hoặc tổ chức quốc tế khác “về sự sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân” hoặc rằng ông đã quyết định sử dụng chúng.
Việc sử dụng vũ khí hạt nhân có sắp xảy ra không?
Ngay cả trước khi ký văn bản điều chỉnh, ông Putin đã cảnh báo Hoa Kỳ và các đồng minh NATO không được cho phép Ukraine tấn công Nga bằng phi đạn tầm xa do phương Tây cung cấp, nói rằng điều đó sẽ khiến Nga và NATO rơi vào chiến tranh.
Khi được hỏi vào ngày 19/11 rằng liệu một cuộc tấn công như vậy của Ukraine có khả năng gây ra phản ứng hạt nhân hay không, ông Peskov đã trả lời là có.
Ông Peskov cũng nhấn mạnh phần mới của học thuyết mô tả một cuộc tấn công của bất kỳ quốc gia nào được một cường quốc hạt nhân hỗ trợ là hành động xâm lược chung của họ chống lại Nga.
Bà Tatiana Stanovaya thuộc Trung tâm Carnegie về Nga và Âu Á lưu ý rằng bình luận của ông Peskov đánh dấu lần đầu tiên Điện Kremlin thừa nhận rõ ràng “khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân như một phản ứng đối với các cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga bằng phi đạn tầm xa”.
“Nói một cách đơn giản, ông Peskov công khai thừa nhận rằng Điện Kremlin hiện đang cân nhắc khả năng tấn công hạt nhân”, bà nói.
Mặc dù học thuyết hình dung ra một phản ứng hạt nhân khả dĩ của Nga, nhưng nó được xây dựng để tránh cam kết chắc chắn sử dụng vũ khí hạt nhân và giữ cho các lựa chọn của ông Putin được mở.
Theo một quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, người không được phép bình luận công khai và yêu cầu giấu tên, Hoa Kỳ không thấy có thay đổi nào đối với thế trận hạt nhân của Nga. Do đó, chính quyền Biden “không thấy bất kỳ lý do nào để điều chỉnh thế trận hoặc học thuyết hạt nhân của riêng chúng tôi để đáp trả các tuyên bố của Nga ngày hôm nay”, quan chức này nói thêm.
Ông Jack Watling, nghiên cứu viên cấp cao tại Viện nghiên cứu quốc phòng và an ninh Royal United Services ở Anh, cho biết việc sử dụng phi đạn tầm xa của phương Tây “chắc chắn sẽ không” kích hoạt phản ứng hạt nhân của Moscow như một số người ở phương Tây lo ngại.
Nhưng ông nói thêm rằng “Nga có thể leo thang theo nhiều cách để gây ra tổn hại cho phương Tây, từ phá hoại dưới nước đến sử dụng lực lượng ủy nhiệm để quấy rối hoạt động thương mại ở Bab el-Mandeb”, một eo biển ngoài khơi Biển Đỏ, nơi các cuộc tấn công vào tàu thuyền được cho là do phiến quân Houthi của Yemen gây ra.
Ông Dmitry Medvedev, phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga do Putin làm chủ tịch, thậm chí còn thẳng thắn hơn. Ông cho biết việc Ukraine sử dụng phi đạn NATO để tấn công lãnh thổ Nga “có thể được phân loại là hành động tấn công của các nước trong khối vào Nga”.
Ông nói “Trong kịch bản như vậy, Nga có quyền trả đũa bằng vũ khí hủy diệt hàng loạt nhắm vào Kyiv và các cơ sở quan trọng của NATO, bất kể chúng ở đâu”. “Điều này sẽ tương đương với Thế chiến thứ III”.
Bà Stanovaya cho biết “tình hình hiện tại tạo cho Putin một sự cám dỗ đáng kể để leo thang” và đánh dấu “một thời điểm cực kỳ nguy hiểm”.
“Ông Putin có thể tìm cách đưa ra cho phương Tây hai lựa chọn rõ ràng: ‘Các ông có muốn chiến tranh hạt nhân không? Các ông sẽ có nó’ hoặc ‘Hãy chấm dứt cuộc chiến này theo các điều khoản của Nga’,” bà đăng trên X.
Điều đó sẽ không can thiệp vào bất kỳ sáng kiến hòa bình nào có thể xảy ra nhưng có thể củng cố lập luận của Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump về việc đối thoại trực tiếp với Putin, bà nói.
“Đồng thời, điều đó sẽ khiến ông Biden phải chịu sự chỉ trích vì là chất xúc tác của sự leo thang trong khi có khả năng ngăn cản Ukraine sử dụng thêm phi đạn tầm xa”, bà Stanovaya nói thêm.
(VOA)
