Nga và Ukraine sử dụng máy bay không người lái như thế nào?

Tuần này, Nga tấn công sâu vào Ukraine, trong đó có thủ đô Kyiv, bằng máy bay không người lái tự sát kamikaze. Những drone nhỏ và ồn ào trên không này được thiết kế để tấn công từ xa. Chúng tránh né khá tốt các hệ thống phòng không yếu. Không giống máy bay không người lái thông thường, kamikaze không sử dụng vũ khí để tiêu diệt mục tiêu rồi quay trở về mà chính chúng là vũ khí, giống như các phi công Nhật lao máy bay tự sát thời Đại chiến Thế giới lần thứ hai.

Máy bay không người lái kamikaze Nga đang sử dụng được cho là nhập khẩu từ Iran. Samuel Bendett, một nhà phân tích quân sự Nga thuộc nhóm nghiên cứu CNA có trụ sở tại tiểu bang Virginia, cho biết chúng “vừa là vũ khí quân sự vừa là vũ khí tâm lý”. “Các cuộc tấn công gần đây của kamikaze vào các thành phố lớn được bảo vệ tốt của Ukraine chứng tỏ Nga vẫn có khả năng gây ra thiệt hại cho cả mục tiêu quân sự lẫn dân sự của đối phương”.

Cả hai bên đều sử dụng loại công cụ chết chóc này theo những cách khác nhau. Các quan chức Ukraine và Mỹ cho biết loại kamikaze quân đội Nga đang triển khai là Shahed-136 sản xuất tại Iran. Chúng được thiết kế để tấn công mục tiêu cụ thể bằng chất nổ từ khoảng cách xa đến 1,500 dặm. Nga đã lấp liếm đổi tên Shahed-136 thành Geran-2 để Iran dễ phủ nhận chúng có nguồn gốc từ họ. Được phát triển và sản xuất bởi tập đoàn Aircraft Manufacturing Industries Corporation do nhà nước Iran kiểm soát, Shahed-136 có kích thước khiêm tốn để tránh bị phát hiện. Mũi máy bay chứa đầu đạn nổ và bộ cảm biến quang học nhận diện mục tiêu. Động cơ cánh quạt; chiều dài: 11 feet; sải cánh: 8 feet; tốc độ tối đa 115 dặm/giờ; trọng lượng: 440 cân Anh; phạm vi hoạt động từ 1,100–1,500 dặm.

Do âm thanh vo ve dễ bị phát hiện lúc đến gần mục tiêu, Shahed-136 thường ít có sức công phá hơn nhiều so với tên lửa chính xác. Dân thường có thể nhìn và nghe thấy chúng bay tới, vì vậy họ có thời gian để tìm nơi trú ẩn trước khi chúng lao xuống. Không giống tên lửa lớn, bán kính vụ nổ mà chúng gây ra nhỏ hơn và không văng mảnh đạn theo mọi hướng. Nhưng chúng cũng có thể vượt qua hệ thống phòng không yếu của Ukraine hoặc buộc quân đội phải sử dụng nguồn lực phòng không hạn chế để bắn hạ chúng.

Quân đội Nga muốn tìm kiếm lợi thế trên chiến trường sau thất bại liên tiếp trên bộ đã sử dụng máy bay không người lái nhiều hơn. Tháng trước, một số quan chức Mỹ và đồng minh giấu tên tiết lộ với tờ The Washington Post, Iran bắt đầu giao kamikaze và các loại vũ khí khác cho Nga và cử các cố vấn kỹ thuật đến huấn luyện quân đội Nga cách vận hành chúng.

Giới chức Ngũ Giác Đài xác nhận Nga đang sử dụng máy bay không người lái của Iran trong các cuộc không kích. Ukraine tin rằng Nga đã mua và đặt hàng 2,400 máy bay không người lái kamikaze của Iran. Tại sao Nga có ngành công nghiệp vũ khí riêng mà vẫn phải dựa vào Tehran để mua máy bay không người lái? Douglas Barrie thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế giải thích trong một bài phân tích: “Việc quay sang Iran cho thấy Moscow vẫn chưa đủ năng lực sản xuất máy bay không người lái”.

Kể từ giữa Tháng Chín, các lực lượng Ukraine tuyên bố đã bắn hạ máy bay không người lái do Iran sản xuất ở nhiều vùng khác nhau. Phát biểu tại hội nghị truyền hình với nhóm G7 vào tuần trước, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết, “Cứ 10 phút tôi lại nhận được một tin nhắn về việc kẻ thù sử dụng vũ khí Shahed của Iran”. Mới đây, kamikaze lần đầu tiên tấn công trung tâm thủ đô Kyiv, nhằm vào một nhà máy nhiệt điện cấp điện cho thủ đô, làm ít nhất bốn người thiệt mạng.

Mykhailo Podolyak, cố vấn cấp cao của Zelensky, cáo buộc Iran “chịu trách nhiệm về các vụ sát hại người Ukraine”. Về phần mình, Hoa Kỳ đã cam kết gửi cho Ukraine thêm 700 máy bay không người lái kamikaze có tên Switchblade; và từ Tháng Tư đã huấn luyện quân đội Ukraine cách sử dụng chúng. Với thân mỏng và đôi cánh thước thợ (ruler), Switchblade có ngoại hình khác với Shahed-136 và trông giống máy bay chiến đấu cánh tam giác thu nhỏ.

Nhưng ý tưởng đằng sau hai loại vũ khí này giống nhau: Cho phép người điều khiển từ xa hạ gục mục tiêu, tránh bị phát hiện và phòng không bắn hạ. Điểm khác biệt chính giữa Shahed-136 và Switchblade là tầm hoạt động. Máy bay do Hoa Kỳ sản xuất có tầm hoạt động tối đa 25 dặm. Ukraine còn có máy bay không người lái RAM II được phát triển trong nước với một phần kinh phí đóng góp bởi cộng đồng và có phạm vi hoạt động nhỏ hơn, chỉ bay tối đa 18 dặm. Việc sản xuất RAM II bị cản trở do các vấn đề về nguồn cung.