Israel & dải Gaza – Palestine: Chiến tranh và hòa bình

Palestine và Israel mỗi bên “tính sổ” hơi khác nhau về sự tổn thất nhân mạng nhưng các con số từ các hãng thông tấn quốc tế như Reuters, AP và cả Liên Hiệp Quốc đều nói lên sự trầm trọng của cuộc chiến.

Từ khi Hamas tấn công vào lãnh thổ Israel vào Tháng Mười năm 2023 tính đến Tháng Tám năm nay, số thương vong của Israel là 1,654 binh sĩ và 8,295 thường dân so với 61,158 binh sĩ và 151,442 thường dân Palestine.

Sự chênh lệch ấy khiến thế giới động tâm; Liên Hiệp Quốc thẳng thừng gọi cuộc chiến tranh này “diệt chủng”, Israel truy diệt người Palestine.

Ủy Ban Nhân Quyền của Liên Hiệp Quốc cáo buộc Israel về tội diệt chủng qua các hành động truy sát binh sĩ và thường dân Palestine, pháo kích, thả bom, phong tỏa các hoạt động cứu trợ khiến cư dân trên dải Gaza hết đường trốn chạy, chết vì bom đạn, thương tật và đói khát. Bản cáo trạng nêu đích danh các ông thủ tướng Israel Netanyahu, tổng thống Isaac Herzog và cựu bộ trưởng Quốc Phòng Yoav Gallant là thủ phạm.

Lo âu về cuộc chiến dai dẳng với số thương vong từ súng đạn mỗi ngày một cao, các quan sát viên quốc tế còn lo âu về nạn đói khát đang diễn ra trên dải Gaza, cư dân chết hằng ngày vì đói khát.

Đứng từ xa nhìn về hướng khói lửa ấy, bá tánh không khỏi chạnh lòng mà tự hỏi vì đâu nên nỗi? Câu hỏi ngàn cân này dẫn ta về từ khởi thủy, sách vở ghi chép những gì về vùng đất khổ nạn kia. Tại sao Israel và Palestine tranh dành, đánh nhau chí chết từ đời này sang đời khác cả ngàn năm nay?

Ngược dòng lịch sử, tổ tiên người Israel, tạm gọi là dân Do Thái theo tôn giáo chính “Judaism,” Do Thái giáo, đã lập quốc, Kingdom of Israel và the Kingdom of Judah, từ những năm 1200 trước Công Nguyên (BCE) trên mảnh đất ta biết ngày nay. Trong cùng thời đại, một số dân nhập cư sinh sống dọc bờ biển trên mảnh đất ấy được gọi là “Philistines,” danh xưng được sử dụng sau này làm gốc gác của “Palestine.”

Vào thế kỷ II, để hủy diệt các nguồn chống đối của cư dân Do Thái, xóa sổ các danh xưng khác như “Judah,” “Israel” đã nối kết cư dân với tổ tiên họ, vương triều La Mã đặt tên mảnh đất ấy là “Syria Palestina.”

Dưới thời La Mã và Byzantine, người La Mã thiêu hủy đền thờ Do Thái, Second Jewish Temple, và từ đó người Do Thái bị truy diệt nên tản mát khắp nơi. Vương triều Byzantine biến đất này thành trung tâm Thiên Chúa Giáo.

Vào thế kỷ XVII, quân đội Ả Rập chiếm đất và bắt đầu thời đại Hồi giáo; gia tăng số cư dân theo đạo Hồi từ đó. Các thời đại kế tiếp, từ Ayyubids, the Mamluks, và triều đại Ottoman trị vì suốt 400 năm, cư dân là những người Ả Rập (theo đạo Hồi), tín đồ Do Thái và Thiên Chúa giáo là những nhóm thiểu số.

Sau Thế Chiến I, người Anh kiểm soát các lãnh thổ của vương triều Ottoman trong vùng Trung Đông và “the British Mandate of Palestine” ra đời, được the League of Nations (tiền thân của Liên Hiệp Quốc) công nhận năm 1922, căn bản của sự thành lập một quốc gia của người Do Thái sinh sống trên vùng đất có tên Palestine theo văn kiện “Balfour Declaration.”

Trong giai đoạn này, người Ả Rập, Do Thái và các nhóm thiểu số khác cùng sinh sống trên vùng đất ấy, khoảng 1/3 dân số là người Do Thái. Từ đó bắt đầu các cuộc chiến tranh lớn nhỏ xảy ra giữa hai nhóm cư dân.

Qua lịch sử, tôn giáo và truyền thống, Israel là “Đất Hứa” Chúa ban, dân Do Thái là “Dân Chúa” và người Do Thái tin rằng đạo Do Thái, Judaism, không chỉ là một tôn giáo mà là “căn cước” của một quốc gia, dân tộc này phải có đất nước, một lãnh thổ [được nhìn nhận] như mọi quốc gia khác và Israel là “đất tổ” truyền lại từ cha ông.

Người Palestine cũng tin rằng lãnh thổ ấy là của tổ tiên họ, the Philistines, như danh xưng Palestine. Cha ông học đã sinh sống trên vùng đất ấy rất lâu đời và cư dân người Palestine từng chiếm đa số. Lịch sử đã chứng minh rằng sau cả ngàn năm cư ngụ, vùng đất này là của người Palestine.

Cùng một mảnh đất với hai tên gọi khác nhau đã và đang bị tranh dành bằng các cuộc chiến tranh đẫm máu, bất tận như mối thù truyền kiếp giữa hai nhóm cư dân Palestinian Ả Rập và Palestinian Do Thái.

Người Palestine Ả Rập thành lập những nhóm quân đội chống lại người Palestine Do Thái, các cuộc chống đối này gọi chung là “intifadas” xem người Do Thái sinh sống tại Palestine là quân xâm lăng.

Trong những thập niên 20-40 của thế kỷ trước, di dân Do Thái khắp thế giới “hồi hương” trở về Palestine, phần để “về nguồn,” phần lớn chạy trốn sự truy diệt của Nazi. Trong giai đoạn Holocaust, sáu triệu người Do Thái bị giết tại các vùng đất do quân đội Hitler chiếm giữ khiến công cuộc tìm kiếm và gìn giữ “Đất Lành” trở nên cấp thiết hơn.

Năm 1947, trước các trận xung đột đẫm máu giữa hai nhóm cư dân tại Palestine, dù Anh phản đối Liên Hiệp Quốc vẫn bỏ phiếu ủng hộ việc chia cắt đất Palestine, thành lập hai quốc gia riêng biệt, một cho người gốc Ả Rập, và một cho người Do Thái. Jerusalem trở thành một thành phố “quốc tế”. Năm ấy số cư dân Do Thái khoảng 630 ngàn người, 30% dân cư sinh sống tại đất Palestine. Khối Ả Rập phản đối vì Do Thái được chia nhiều đất đai hơn dù cư dân thấp, họ đòi cách chia đất theo tỷ lệ cư dân (cư dân Ả Rập được nhiều đất đai hơn).
Ngay sau khi người Anh cuốn gói về nước, người Do Thái công bố độc lập, chủ quyền trên lãnh thổ (mới được công nhận) và đặt tên quốc gia là Israel.

Khối Ả Rập (gồm năm quốc gia) trả đũa bằng cách hè nhau tấn công Israel, cuộc chiến có tên the 1948 Arab-Israeli war. Dân Do Thái xem các trận xung đột ấy là chiến tranh dành độc lập và thành lập những tổ chức kháng chiến ngầm như Haganah (Jewish Underground). Đến năm 1949 thì người Israel chiếm gần hết mảnh đất Palestine năm nào, Ai Cập nắm giữ dải Gaza, Jordan chiếm West Bank và  East Jerusalem trong khi Israel chiếm vùng West Jerusalem. Người Palestine Ả Rập lưu vong, khoảng 750 ngàn người rời đất nhà đi tị nạn, biến cố “the Nakba”. Ngược lại, cư dân gốc Do Thái sinh sống tại các địa phương theo Hồi giáo trong vùng Trung Đông và Bắc Phi bị xua đuổi nên tìm về Israel nương thân.

Trong cuộc chiến “Sáu Ngày” hay “the 1967 Middle East war”, Israel đánh nhau với Ai Cập, Syria và Jordan đã vẽ lại bản đồ Trung Đông và ảnh hưởng sâu đậm đến người Palestine. Kết thúc trận tấn công, Israel chiếm được Sinai Peninsula và Gaza từ Ai Cập; Golan Heights từ Syria, và East Jerusalem cũng như West Bank từ Jordan. Khoảng một triệu người Palestine sinh sống trong vùng trở thành dân tị nạn trên các vùng đất kể trên. Năm 1979, Israel trả lại Sinai cho Ai Cập nhưng vẫn giữ East Jerusalem và Golan Heights  trong khi West Bank, mảnh đất nằm giữa Israel và sông Jordan là nơi trú ngụ của ba triệu người Palestine và 700 ngàn người Do Thái. Dưới mắt quốc tế, West Bank, East Jerusalem và  Gaza là lãnh thổ Palestine bị Israel chiếm đóng.

Người Palestine vẫn tiếp tục cuộc chiến âm ỉ chống lại Israel ngay tại West Bank và mới nhất là trận tấn công của Hamas từ dải Gaza. Hậu quả là Gaza đổ nát, số người thương vong lên đến cả trăm ngàn người, phần lớn là cư dân Gaza Palestine.

Mặc thế giới phản đối, kêu gọi ngưng chiến hoặc ít ra để cư dân Gaza Palestine di tản đến nơi an toàn, Israel vẫn tiếp tục tấn công Gaza với mục đích tiêu diệt toàn lực lượng Hamas như lời công bố nhưng thực ra là “dứt điểm” để kiểm soát vùng đất ấy, cái gai rất sắc bên sườn, để cuộc tấn công như lần Tháng Mười 2023 khó lòng xảy ra nữa (?)  Trở ngại lớn nhất là các quốc gia Ả Rập lân cận như Ai Cập và Jordan không nhận người tị nạn, một thiểu số cư dân Palestine cũng không chịu rời Gaza, đòi sống chết ở đó.

Chiến tranh đi kèm với đổ vỡ tang thương bất kể vì nguyên nhân nào. Người bàng quan khó lòng hiểu được mối oán thù sâu đậm kia và cũng không hiểu tại sao khối Ả Rập 400 triệu người cứ một hai nuốt chửng chục triệu dân Do Thái tại Israel, không cho họ một đất sống.

Thương xót người Palestine chịu khổ nạn mất mát và cũng chạnh lòng khi nghĩ đến dân Do Thái bị truy diệt khắp nơi phải tìm đất lành nương náu nên cần tự vệ. Người thế giới biết làm sao để có hòa bình cho vùng đất kia khi hai bên tranh chấp không muốn hòa giải?